عصاره شیرین بیان

گیاهی است از خانواده ی Papilionaceae خودرو و علفی به ارتفاع 50 تا 100 سانتی متر. این گیاه دو نوع دارد که از نظر شکل ظاهری شبیه به هم هستند اما از نظر خواص فیزیولوژیکی کاملا متفاوت می باشند. ریشه ی یکی از آن ها تلخ مزه و تقریبا سمی است که "تلخه" یا "تلخ بیان" نام دارد و دیگری که مورد استفاده ی پزشکی دارد، ریشه ای شیرین مزه دارد و "شیرین بیان" نامیده می شود. شیرین بیان گیاهی است چند ساله، دارای ساقه ی هوایی دراز، برگ های مرکب شانه ای که تعداد برگچه های آن فرد و اغلب ۱۱ عدد است، برگچه های بیضی شکل با کناره ی صاف و سبز رنگ، گل های خوشه ای به رنگ صورتی، آبی، ارغوانی، سفید و زرد رنگ و ریشه ای چوبی که خیلی عمیق در زمین فرو می رود. میوه ای نیام و محتوی ۵ تا ۶ دانه (گاهی کمتر) و به رنگ قهوه ای و یا قهوه ای روشن دارد. برگ، ریزوم و ریشه ها اندام دارویی این گیاه را تشکیل می دهند که حاوی گلیسیریزین می باشند که پنجاه بار شیرین تر از قند ساکاروز است و به صورت قطعات استوانه ای شکل به قطر ۰.۵ تا ۱.۵ سانتی متر در معرض استفاده قرار می گیرد. عصاره این گیا ه خاصیت دارویی دارد. مقطع آن ها رنگ زرد روشن دارد. ناحیه ی مرکزی مقطع نیز کمی تیره تر است. در سطح خارجی آن، خطوط طولی به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای تشخیص داده می شود و مغز آن طعمی شیرین دارد. بوی این قطعات، مخصوص و طعم آن شیرین است ولی به تناسب منشاء گیاه تغییر می کند مانند آنکه نمونه های ناحیه ی کالابر، سیسیل و اسپانیا طعم ملایم دارند ولی نمونه های متعلق به یونان دارای طعم تلخی است. در کدکس برای آن طعم شیرین ملایم ذکر گردیده است. ریشه شیرین بیان در داروخانه ها تحت نام رگلیس مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه های گیاهان 3 الی 4 ساله را در فصل پاییز و یا اوایل زمستان برداشت نموده و پس از شست و شو و خشک کردن، به قطعات 15 الی 20 سانتی متری بریده و در محل عاری از رطوبت نگه داری می کنند. حداقل حدود دوهزار و پانصد سال است که از شیرین بیان استفاده های پزشکی می شود و هنوز هم به عنوان دارو در درمان زخم های معده از آن استفاده می شود. منشا این گیاه در مدیترانه و خاورمیانه بوده و از قرن ۱۶ میلادی در اروپا کشت می شود. در کشور چین به این گیاه لقب سم زدای بزرگ را داده اند و عقیده دارند که سموم بدن را جمع آوری و دفع می کند. از شربت آن نیز به عنوان (پدر بزرگ گیاهان) یاد می شود. این گیاه به صورت گسترده در ایران و عراق رشد می کند و در اروپا نیز به نام شیرین بیان ایران مشهور است. در ایران در نواحی آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، استان فارس، تهران، لرستان، کرمان و خراسان به صورت خودرو رشد می کند و اغلب در باغ ها بر روی بانه های انگور، کنار دیوارها و دامنه ی کوه ها نیز دیده می شود.