ریشه گزنه

"گیاهی است از خانواده ی Urticaceae، علفی، افراشته، پایا، چند ساله، سبز رنگ و ریزوم دار (ساقه های زیر زمینی)، دارای کرک های گزنده، با ساقه ای ضخیم، کم انشعاب و پوشیده از کرک، برگ های سرنیزه ای با حاشیه ای دندانه دار و پوشیده از کرک، گل های بسیار ریز به رنگ سبز مایل به زرد و میوه هایی به شکل فندقه ی بیضی شکل که محتوی آلبومین روغن دار هستند. برگ ها بخش دارویی اصلی گیاه را تشکیل می دهند و بهترین زمان جمع آوری و برداشت آن ها از اردیبهشت تا شهریور ماه است. انتشار عمومی این گیاه در نقاط مرطوب ایران خصوصا نواحی شمالی، غربی و مرکزی مانند اصفهان، شاهرود، بسطام، کوه کاشان و ارتفاعات 3000 متری است. گزنه گونه هایی با خواص مشابه به شرح زیر دارد: 1. گزنه ی درشت، گزنه ی دوپایه، انجره ی کبیر، قریص یا قراض: گیاهی است چند ساله با ساقه ی چهارگوش که ارتفاع آن تا 1 متر می رسد و پوشیده از تار و پرزهای چسبناک است و ساختمان آن به شکل لیفی می باشد. برگ های آن متقابل، بیضی شکل، بزرگ، نوک تیز با دندانه های درشت و رگبرگ های خیلی مشخص و گل های آن به رنگ سبز روشن یا کمی زرد هستند که معمولا در دو پایه ی جداگانه ی نر و ماده قرار دارند. پایه ی ماده ی آن دارای گل های خوشه ای است و پس از عمل تلقیح و شروع تشکیل میوه از حال افراشته به حالت خمیده درمی آید که این نشانه ی خوبی برای شناخت پایه ی ماده است. ریشه ی گزنه ی درشت خزنده است و در فواصل مختلف ریشک های تازه از آن روییده و منشا ساقه ی هوایی و گیاه جدیدی می شود و به سرعت گسترش می یابد. پرزها و تارهای مخروطی شکل که گیاه را پوشانده، چسبناک و گزنده می باشد و با تماس با پوست بدن انسان ایجاد ناراحتی، سوزش و خارش می کند. تخم آن نیز نرم، براق، کمی پهن و تیره رنگ است. تخم،ریشه برگ اندام دارویی این گیاه را تشکیل می دهند. این گیاه در باغ ها و نقاط سایه دار کنار پرچین ها، کنار جاده ها و خانه ها، در مناطق مختلف شمال ایران، دامنه های البرز و ییلاقات اطراف تهران به طور خودرو می روید. 2. گزنه ی کوچک، گزنه ی یک پایه، انجره ی صغیر یا حریق: گیاهی است علفی و خیلی کوچک که ارتفاع آن از 0.5 متر کم تر است، ساقه ی آن کاملا چهارگوش نیست و زوایای آن کمی پهن و قوسی است. تمام اعضای هوایی گیاه از پرزها و تارهای بسیار گزنده، سوزان و چسبناک پوشانده شده اند. برگ های آن به رنگ سبز روشن، متقابل با کناره ی دندانه دار و بیضی شکل اند. در این گیاه گل های نر و ماده روی یک پایه قرار دارند و به رنگ سبز روشن یا کمی زرد هستند که در طول تابستان و پاییز ظاهر می شوند. سرعت انتشار این گونه کم تر از گزنه ی کبیر است. این گیاه فقط در باغ ها و اراضی مزروع می روید. در ایران در گیلان، مازندران، گرگان، بندر گز، ییلاقات اطراف تهران، آذربایجان، لرستان، خوزستان (اطراف بهبهان)، فارس (کماج)، بوشهر و شیراز می روید. "