آنغوزه - عمده

گیاهی است از خانواده ی Umbelliferae، علفی، چند ساله، پایا، کرک دار و زردفام به ارتفاع ۲ تا ۲/۵ متر، دارای ساقهای گوشتی، ریشه ای ضخیم و گوشتی، برگ هایی شانه ای و بریده بریده، گل های زرد رنگ که به طور گروهی و چتر مانند در انتهای ساقه ظاهر می شوند این گیاه دارای دو نوع گل نر و ماده می باشد، میوه هایی تخم مرغی شکل با دو دانه ی بیضی شکل، کمی پهن و بسیار بدبو به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه دارد. این گیاه در چند سال اولیه ی زندگی خود ساقه ی قابل رویتی ندارد و برگ های آن روی زمین گسترده اند و در مراتع آن را به نام "کماه" و "انگوزاکماه" می شناسند. گم رزینی این گیاه خاصیت دارویی دارد و آن را آنغوزه می نامند، رزین آنغوزه بر اثر تیغ زدن مکرر بر روی قاعده ی ساقه و ریشه ی گیاه در ماه های اردیبهشت تا تیر به صورت شیره ای شیری رنگ خارج می شود. این صمغ که در مجاورت هوا به تدریج سفت می شود، بسیار بدبو با طعمی تلخ و گس می باشد و دارای دو شکل اشکی و توده ای است که نوع اشکی آن در اندازه یک نخود تا یک گردو متفاوت است و از نوع توده ای آن مرغوب تر می باشد. جمع آوری این محصول در مناطق گرمسیری از اوایل اردیبهشت و در مناطق دیگر از اواسط خرداد ماه آغاز می شود و طول دوره ی بهره برداری به 100 روز می رسد. این گیاه در اراضی بایر و خشک و آهکی مناطق گرم آسیا از جمله افغانستان و ایران می روید. در ایران نیز دارای دو نوع تلخ و شیرین است. نوع تلخ آن در استان های کرمان و فارس و نوع شیرین در استان های یزد و خراسان می روید. در بعضی کتب علمی آمده ست در ایران آنغوزه از دو گیاه f.alliacea boiss و f. foetida regel به دست می آید. محل رویش گونه اول در بلوچستان، خراسان: سبزوار، شاهرود، بسطام، میامی، بین دامغان و سبزوار و محل رویش گونه دوم در بعضی نواحی خراسان: نیشابور، مشهد، کرمان: بین خبیس و کرمان و مرکز ایران بین یزد و جندق می باشد.