در اعماق دنیای گیاهان، ترکیبات زیادی هستند که برخی برای بدن مفید و برخی دیگر مضراند. در گیاهان دارویی حاوی فیتواستروژن، ترکیباتی به نام فیتواستروژن ها نهفته‌اند که شباهت‌های ساختاری به هورمون استروژن زنانه دارند. این ترکیبات گیاهی، که به عنوان استروژن‌های گیاهی نیز شناخته می‌شوند، می‌توانند در بدن انسان اثرات مشابهی با استروژن داشته باشند و طیف وسیعی از فواید سلامتی را به ارمغان بیاورند.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که فیتواستروژن چیست و فواید متعدد آن برای سلامتی زنان و مردان، چه چیزهایی هستند؟ با توجه به این فواید، گیاهان حاوی استروژن بالا را نام برده و عملکرد هر یک را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
فیتواستروژن چیست؟
- برای آن که بدانیم فیتواستروژن چیست و بتوانیم اهمیت آن را در کنیم، ابتدا لازم است درباره استروژن یک شناخت کلی داشته باشیم. استروژن هورمونی جنسی است که نقش‌های حیاتی در بدن زنان ایفا می‌کند. این هورمون توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود و در تنظیم طیف وسیعی از فرآیندهای بدن نقش دارد، از جمله:
تکامل و عملکرد دستگاه تناسلی: استروژن مسئول تحریک رشد رحم، واژن و لوله‌های فالوپ است. همچنین به تنظیم چرخه قاعدگی و باروری کمک می‌کند.
سلامت استخوان: استروژن در حفظ تراکم استخوان و کاهش خطر پوکی استخوان نقش اساسی دارد.
سلامت قلب و عروق: استروژن سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) را کاهش داده و سطح کلسترول HDL (کلسترول خوب) را افزایش می‌دهد که این امر به نوبه خود خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش خواهد داد.
ظاهر پوست: استروژن به حفظ طراوت و شادابی پوست کمک می‌کند و از ایجاد چین و چروک جلوگیری می‌کند. همچنین گیاهان دارویی متنوعی برای التهاب پوست تاثیر میگذارد.
عملکرد مغز: استروژن در حفظ عملکرد شناختی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های شناختی مانند آلزایمر نقش دارد.
خلقیات: استروژن در تنظیم خلق و خو و کاهش علائم افسردگی نقش دارد.
حالا که درباره استروژن اطلاعات کافی به دست آوردیم، باید بدانید که فیتواستروژن یک گروه از ترکیبات شیمیایی طبیعی در گیاهان است که در ساختار و عملکرد آنها شباهتی با استروژن انسان دارند. نام فیتواستروژن از دو بخش "فیتو" به معنی گیاه و "استروژن" به معنی هورمون زنانه تشکیل شده است. این نام گذاری به دلیل شباهت ساختاری فیتواستروژن‌ها به هورمون استروژن است. هنگامی که فیتواستروژن‌ها وارد بدن انسان می‌شوند، می‌توانند به گیرنده‌های استروژن در سلول‌ها متصل شده و اثرات مشابهی با استروژن داشته باشند. با این حال، قدرت و شدت این اثرات معمولاً کمتر از استروژن واقعی است.
فیتواستروژن یا استروژن غذایی، به ویژه برای زنانی که در دوران یائسگی هستند یا به دلایل مختلف سطح استروژن پایینی دارند، بسیار لازم و ضروری است. در این دوران، فیتواستروژن‌ها می‌توانند به جبران کمبود استروژن و حفظ تعادل هورمونی در بدن کمک کنند. سایر گیاهان دارویی مناسب یائسگی نیز بسیار برای این دوران مفید هستند. علاوه بر این، فیتواستروژن‌ها برای مردان نیز می‌توانند مفید باشند. خواص بیشتر این ترکیب را در ادامه می‌خوانید.
خواص فیتواستروژن‌ها در بدن
همانطور که گفته شد، فیتواستروژن‌ها ترکیباتی هستند که در ساختار خودمانند استروژن‌ها هستند. از آنجایی که استروژن یک هورمون زنانه موثر در بدن است، فیتواستروژن‌ها هم به عنوان یک استروژن غذایی، نقش بسیار پر رنگی در بدن دارند. همین مورد است که داشتن اطلاعات کافی درباره انواع گیاهان دارویی حاوی فیتواستروژن را ضروری می‌کند. به طور کلی، تنظیم سطح استروژن بدن از طریق فیتواستروژن، نتایج زیر را به دنبال خواهد داشت:
- تنظیم چرخه قاعدگی: فیتواستروژن‌ها می‌توانند به تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و نوسانات خلقی کمک کنند.
سلامت استخوان: وجود فیتواستروژن در انواع دمنوش‌ها می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کرده و خطر پوکی استخوان را کاهش دهد. این امر به ویژه برای زنان در دوران یائسگی که سطح استروژن آنها به طور طبیعی کاهش می‌یابد، مهم است.
بیماری‌های قلبی: فیتواستروژن‌ها کلسترلو بدن را تنظیم می‌کنند و به این ترتیب از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌کنند. برای این کار، سطح کلسترول بد را کاهش داده و سطح کلسترول خوب را افزایش می‌دهند.
سرطان: برخی مطالعات نشان داده‌اند که گیاهان حاوی استروژن بالا، خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان مانند سرطان سینه، تخمدان و پروستات را کاهش می‌دهند.
سلامت پوست: فیتواستروژن‌ها می‌توانند به حفظ رطوبت پوست و کاهش چین و چروک‌های ظاهری در آن کمک کنند.
سلامت دستگاه گوارش: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که فیتواستروژن‌ها به بهبود سلامت دستگاه گوارش و کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های گوارشی مانند یبوست و بیماری التهابی روده کمک کنند.
تقویت سیستم ایمنی: طبق مطالعات انجام شده، گیاهان دارویی حاوی فیتواستروژن به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به عفونت‌ها کمک کنند.
سلامت مغز: این ترکیبات به بهبود عملکرد مغز کمک می‌کنند از ابتلا به بیماری‌های ذهنی-شناختی مانند آلزایمر، پیشگیری می‌کنند.
علائم یائسگی: همانطور که در ابتدا گفته شد، فیتواستروژن‌ها می‌توانند به کاهش بسیاری از علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و نوسانات خلقی کمک کنند.
سلامت مردان: مطالعات نشان داده‌اند که فیتواستروژن‌ها ممکن است برای مردان نیز مفید باشند و خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های مرتبط با سن مانند بیماری‌های قلبی و پروستات را کاهش بدهد.
کدام منابع غذایی و گیاهان دارویی حاوی فیتواستروژن هستند؟
فیتواستروژن‌ها را می‌توان در انواع داروهای گیاهی و منابع غذایی یافت. استفاده از این نوع خوراکی‌ها تاثیر بسیار زیادی در تنظیم سطح هورمون و ایجاد سلامتی خواهد داشت. بیشترین و بهترین منابع تغذیه برای فیتواستروژن‌ها عبارتند از:
رازیانه
شبدر قرمز
گشنیز
